Trong y học cổ truyền Trung Quốc (YHCT), chẩn đoán bệnh nhân bao gồm việc quan sát màu sắc khuôn mặt của họ cùng với các phương pháp khác. Đây không phải là về việc bệnh nhân thể hiện sự tức giận hay khó chịu. Quan sát, bước đầu tiên trong chẩn đoán YHCT, đặt sự nhấn mạnh lớn vào việc kiểm tra màu sắc khuôn mặt.
Mục Lục
Màu Sắc Khuôn Mặt Bình Thường
Đối với người da vàng Trung Quốc, màu sắc khuôn mặt bình thường nên hơi vàng, hồng hào và sáng bóng. Bất kỳ sự sai lệch nào từ điều này có thể cho thấy vấn đề sức khỏe. Các màu sắc khuôn mặt bất thường phổ biến bao gồm xanh, vàng, đỏ, trắng và đen, mỗi màu biểu thị các điều kiện sức khỏe khác nhau.
Khuôn Mặt Màu Xanh
Một màu xanh ám chỉ sự co thắt mao mạch da và sự tắc nghẽn của các kinh mạch. YHCT liên kết màu xanh với hàn chứng, thống chứng (đau), kinh chứng (sợ hãi) và huyết ứ. Các tình trạng lạnh gây ra sự ứ trệ máu, dẫn đến màu xanh tím do lưu thông máu kém. Màu xanh đen cho thấy đau do lạnh. Xanh quanh mũi gợi ý đau bụng do lạnh. Ở trẻ em, một màu xanh quanh mũi, giữa hai lông mày và xung quanh miệng cần chú ý đến triệu chứng kinh phong.
Khuôn Mặt Màu Vàng
Màu vàng là dấu hiệu của hư chứng, thấp chứng, liên quan đến tỳ vị. Tỳ hư sẽ khiến khuôn mặt vàng úa, biểu hiện chức năng tiêu hóa và hấp thu kém, thường kèm theo triệu chứng ăn không ngon, ăn ít cũng đầy bụng, đại tiện lỏng. Màu vàng sáng là thấp nhiệt, màu vàng xám là hàn thấp; mặt vàng phù nề là tỳ hư thấp lạnh, thường thấy ở bệnh nhân viêm thận mạn tính; nếu mắt trắng và da đều vàng, có thể là vàng da do bệnh gan mật. Cần lưu ý rằng một số người có làn da tự nhiên hơi vàng, hoặc ăn quá nhiều cà rốt, cam quýt, cà chua, đu đủ cũng khiến da vàng, nhưng những trường hợp này mắt trắng không đổi màu và ngừng ăn sẽ hết.
Khuôn Mặt Màu Đỏ
Khuôn mặt đỏ là do máu đầy đủ mặt, thuộc nhiệt chứng. Nếu phát sốt mặt đỏ trong giai đoạn đầu của cảm lạnh là phong nhiệt, thường kèm theo khát nước, viêm họng; nếu sốt cao mặt đỏ, khát nước, táo bón là thực nhiệt đường ruột; nếu hai gò má đỏ vào buổi chiều là do âm hỏa thượng viêm gan thận, thường thấy cơ thể gầy yếu, miệng khô, chóng mặt, mất ngủ, đổ mồ hôi trộm, thường do bệnh tiêu hao mạn tính gây ra hư nhiệt. Vùng ấn đường đỏ cần đề phòng mỡ máu cao; má đỏ bên cạnh mũi cần chú ý đến lupus ban đỏ; dùng thuốc corticoid dài hạn, hoặc huyết áp cao không được điều trị đúng cách, mặt cũng sẽ đỏ bất thường.
Khuôn Mặt Màu Trắng
Khuôn mặt màu trắng là biểu hiện của huyết hư, hàn chứng. Như xuất huyết dạ dày, xuất huyết trĩ, phụ nữ kinh nguyệt quá nhiều, đều là những nguyên nhân thường gặp gây ra huyết hư, ngoài khuôn mặt nhợt nhạt, huyết hư thường thấy cơ thể gầy yếu, chóng mặt, hồi hộp, mất ngủ, tay chân tê. Nếu khuôn mặt trắng nhợt mà bóng là không bệnh, là dấu hiệu phế vị khí vượng; nếu trắng mà nhợt, là phế vị hư hàn. Nếu đột ngột mặt tái xanh, kèm theo mồ hôi lạnh, cần đề phòng huyết áp thấp, hạ đường huyết, sốc.
Khuôn Mặt Màu Đen
Khuôn mặt màu đen là biểu hiện của hàn, thống, chủ thủy khí, là triệu chứng bệnh mãn tính do thận khí hư, hàn khí và hàn thủy tụ lại. Nếu khuôn mặt đen mà kèm trắng, là màu xám đen, có thể là suy thận, urê huyết; vùng sau hai gò má và trước hai tai đen là dấu hiệu xơ gan; hốc mắt đen, ngoài do thận hư hoặc tuần hoàn kém, cũng có thể do viêm mũi gây ra. Chức năng tim phổi kém, ngoài khuôn mặt đen kèm trắng, thường kèm theo môi nhợt nhạt hoặc xanh tím, suy chức năng vỏ thượng thận, khuôn mặt cũng đen kèm trắng. Bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, hoặc dùng thuốc chống ung thư dài hạn, cũng sẽ có khuôn mặt đen. Nếu do chủng tộc, cơ địa khác biệt, hoặc phơi nắng nhiều mà có khuôn mặt đen sinh lý thì không cần lo lắng.
“丹溪心法”: “有诸内，必形诸外” – Đan KhêTâm Pháp : “Có bệnh trong, chắc chắn biểu hiện ra ngoài” cho thấy nếu tạng phủ bên trong có bệnh, chắc chắn sẽ phản ánh ra ngoài, đặc biệt là trên khuôn mặt. Vì vậy, mỗi ngày khi thức dậy và rửa mặt, hãy nhìn vào gương để quan sát màu sắc khuôn mặt của bạn. Ngoài việc kiểm tra xem bạn có bắt đầu một ngày mới với khuôn mặt vui vẻ hay không, bạn cũng có thể phát hiện một số bệnh qua sự thay đổi của màu sắc khuôn mặt, chẩn đoán và điều trị sớm để duy trì sức khỏe.
Biên tập: Vương Tân Lệ
Người Dịch: Văn khúc thiên lương