Trong phần trước chúng tôi đã gửi tới đọc giả bài viết Đặc điểm của ôn bệnh học, nhưng ôn bệnh học chia làm nhiều loại. Vậy dựa vào đâu để chúng ta có thể phân loại ôn bệnh học?. Mời xem bài viết dưới đây
Mục Lục
1. Phân loại ôn bệnh thao tính chất bệnh
Dựa vào tính chất bệnh chứng phân loại
Chứng hầu (triệu chứng) của ôn bệnh đa dạng và phức tạp, dựa vào có hay không kèm thấp tà có thể chia ôn bệnh thành loại ôn nhiệt chỉ có nhiệt không có thấp và loại thấp nhiệt vừa có nhiệt vừa có thấp. Loại ôn nhiệt ôn bệnh gồm phong ôn, xuân ôn, thử ôn, thu táo, đại đầu ôn, lạn hầu sa, dịch chẩn, ngược tật, … Trong quá trình bệnh của chúng tuy có thể kèm thấp, kèm đàm nhưng chỉ xuất hiện ở một giai đoạn nào đó mà hiện tượng nhiệt vẫn rất rõ ràng. Loại ôn bệnh này khởi bệnh cấp, nhiệt tượng (hiện tượng nhiệt) rõ, dễ thương âm tân, truyền biến nhanh, bệnh trình ngắn. Trị pháp lấy thanh nhiệt khử tà làm chủ. Loại thấp nhiệt ôn bệnh bao gồm thấp ôn, thử thấp, phục thử, hoắc loạn, … loại này khởi bệnh chậm thường kiêm cả hai loại chứng hầu thấp và nhiệt. Sơ khởi hiện tượng nhiệt không rõ lắm (nghĩa là sốt không rõ).
Nếu thấp tà thiên thịnh hay chuyển hoá thành hàn thấp sẽ dễ thương tổn dương khí, thấp nhiệt hoá táo hoá hoả có thể hao thương âm tân. Bệnh trình tương đối dài, dai dẳng khó khỏi, trong trị liệu nên lấy thanh nhiệt hoá thấp làm chủ. Cần phải nói rõ điều này, cổ nhân cho rằng trong thử vốn dĩ đã có thấp, mà quy thử ôn vào loại thấp nhiệt. Ngô Cúc Thông “Ôn bệnh điều biện” cho rằng: “Phục thử, thử ôn, thấp ôn chứng bản nhất nguyên (cùng một nguồn gốc)”. Ngày nay hiểu cách gọi thử ôn của người xưa gồm: Một là bản thân bệnh thử ôn không kiêm thấp. Hai là thử thấp bệnh kèm thấp tà. Cái thứ nhất thuộc loại ôn nhiệt, cái sau quy thuộc loại thấp nhiệt.
2. Phân loại theo biểu lý, tiên hậu
Căn cứ vào sự phát bệnh sớm muộn và biểu lý khác nhau mà phân loại
Cảm tà lập tức phát, bệnh phát tại biểu là loại ôn bệnh tân cảm (hay tân cảm ôn bệnh cũng được), sơ khởi triệu chứng chủ yếu là biểu nhiệt chứng chứ không có triệu chứng lý nhiệt rõ ràng như phong ôn, thu táo, hạn hầu sa, … Sau khi cảm tà thì tà khí phục tàng qua thời gian mới phát, đây là ôn bệnh phát tại lý, là loại phục tà ôn bệnh, sơ khởi triệu chứng chủ yếu là lý nhiệt. Nếu không do tân cảm kích phát thì không có biểu chứng như xuân ôn, phục thử, thử ôn tuy lúc khởi bệnh lập tức lý nhiệt là chính nhưng biểu hiện lâm sàng của nó giống như đặc điểm gây bệnh của chủ khí mùa đó thì vẫn thuộc loại cảm tà mới, mới phát trong tân cảm ôn bệnh.
3. Phân loại theo vị trí phát bệnh
Căn cứ vào vị trí phát bệnh phân loại
Ví dụ ôn bệnh thuộc hệ phế gồm phong ôn, thu táo, đại đầu ôn, lạn hầu sa. Ôn bệnh loại tỳ vị bao gồm vị trí bệnh biến chủ yếu tại tỳ vị gồm thấp ôn, thử thấp. Bệnh biến bắt đầu phát tại dương minh như thử ôn; bệnh biến tập trung tại trường phủ như hoắc loạn, … Không thể đơn nhất quy thuộc ôn bệnh vào một tạng phủ nào đó có xuân ôn, phục thử, ngược tật (ví dụ không thể nói: can xuân ôn, vị phục thử, …).