Bài thuốc Lục nhất tán – Xuất xứ Thương hàn tiêu bản – Công dụng: Thanh thử lợi thấp, chủ trị chứng Thử thấp.
Mục Lục
1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị
| Hoạt thạch 6 phần | Cam thảo 1 phần |
Cách dùng: Tán bột, trộn đều, mỗi lần uống 6-12g với ít mật ong và nước đun sôi (ấm), ngày 3 lần. Có thể chuyển thành thuốc thang, lượng gia giảm, sắc uống.
Tác dụng: Thanh thử, lợi thấp.
Kiêng kỵ: Không dùng đối với trường hợp âm hư, tiểu tiện trong.
2. Phân tích bài thuốc – Ứng dụng lâm sàng
Phân tích bài thuốc
Hoạt thạch là chủ dược, vị nhạt, tính hàn, có tác dụng thấm thấp, thanh nhiệt, trừ thấp nhiệt ở tam tiêu; Cam thảo thanh nhiệt hoà trung. 2 vị thuốc phối hợp với tỷ lệ 6 và 1, vì vậy gọi là bài ‘Lục nhất’; trị những bệnh thử thấp, có triệu chứng sốt, khát nước, tiêu chảy hoặc sỏi tiết niệu đều có tác dụng.
Gia giảm :
+ Trường hợp bệnh thử, sốt, có kinh giật, bứt rứt, thêm Thần sa, gọi là bài ‘ích nguyên tán’ (Hà gian lục thư), dùng nước sắc Đăng tâm để uống, có tác dụng trấn kinh an thần.
+ Thử nhiệt, mắt đỏ, họng đau hoặc miệng lưỡi viêm loét, thêm Thanh đại, gọi là ‘Bích ngọc tán’ (Hà gian lục thư) để thanh Can hoả,
+ Tiểu đau và gắt hoặc chứng ‘sa lâm’ (sỏi đường tiểu), thêm Kim tiền thảo, để hóa thạch, chỉ thống, tăng lợi tiểu. ‘Lục nhất tán’ thêm Sinh trắc bá diệp, Sinh xa tiền thảo, Sinh ngẫu tiết. có tên là ‘Tam sinh ích nguyên tán’, trị tiểu ra máu. có thể thêm Tiểu kế, Hổ phách, Bồ hoàng để chỉ huyết, thông lâm.
3. Trích dẫn y văn
> Trương Bỉnh Thành nói: ‘Lục nhất tán’ trị cảm nắng (thử), cảm mạo, biểu lý đểu nhiệt, phiền táo, miệng khát, tiểu tiện không thông, và các chứng tả, lỵ, lâm trọc thuộc nhiệt, đó là cách dùng giải cơ hành thuỷ để làm bài thuốc giải nắng. Hoạt thạch khí thanh, hay giải cơ, chất nặng hay thăng giáng, tính hàn hay thắng nhiệt, hoạt hay thông khiếu, vị đạm hay lợi thuỷ, thêm Cam thảo là để điều hòa trung tiêu mà hoà hoãn tính hàn, hoạt của Hoạt thạch, giúp công cho Hoạt thạch thông suốt biểu lý, làm cho tà khí trừ hết mả chính khí không bị tổn thương, cho nên có thể trị các chửng nói trên (Thành phương tiện độc).
Nguồn: L/y Hoàng Duy Tân
Xem thêm: