Bài thuốc Thực tỳ ẩm – Xuất xứ Tế sinh phương – Công dụng: Ôn dương kiện Tỳ, hành khí lợi thuỷ, chủ trị Tỳ Thận dương hư, thuỷ khí nội đình chi âm thuỷ
Mục Lục
1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị
| Chế Phụ tử (quân) 4-6g | Can khương (quân) 4-8g |
| Phục linh (thần) 12-16g | Bạch truật (thần) 8-12g |
| Thảo quả nhân (tá) 8-12g | Mộc qua (tá) 8-12g |
| Hậu phác (tá) 4-8g | Đại phúc bì (tá) 4-8g |
| Mộc hương (tá) 4-8g | Binh lang 4-12g |
| Chích thảo (tá sứ) 4g | Đại táo 3 quả |
| Sinh khương 3 lát |
Cách dùng: Sắc nước, chia 2 lần uống trong ngày
Tác dụng: Ôn dương kiện Tỳ, hành khí lợi thuỷ.
Chủ trị: Trị phù do Tỳ Thận dương hư, hàn thấp ứ trệ, phù toàn thân (phần dưới nhiều hơn), kèm theo bụng ngực đầy trướng, chân tay lạnh, tiêu lỏng, tiểu trong, rêu lưỡi dày nhuận, mạch Trầm Trì.
Kiêng kỵ: Người âm hư không dùng.
2. Phân tích bài thuốc – Ứng dụng lâm sàng
Phân tích bài thuốc
Bài này có tác dụng ôn Tỳ dương là chính, vì vậy gọi là Thực Tỳ ẩm’.
Trong bài, Bạch truật, Phụ tử, Can khương, Cam thảo ôn dương kiện Tỳ, trừ hàn thấp, đều là chủ dược. Các vị thuốc hành khí như Hậu phác, Binh lang, Thảo quả, Mộc hương, Đại phúc bì đều có tác dụng hành khí lợi thuỷ làm cho tiêu trướng đầy ở ngực, bụng, giảm phù nề toàn thân; Khương, Táo tăng tác dụng kiện Tỳ.
Ứng dụng lâm sàng
Bài này dùng trị xơ gan cổ trướng, viêm thận mạn, bệnh thận, suy tim, thủy thững. Trên lâm sàng có thể dùng bài này phối hợp với ‘Ngũ linh tán’, trị viêm thận mãn, phù do suy tim thuộc chứng Tỳ Thận dương hư.
3. Trích dẫn y văn
Tỳ vị hư, thổ không chế dược thuỷ, thuỷ chạy bậy ra cơ biểu cho nôn thôn minh nặng nể, sinh phù thũng. Dùng Bạch truật, Cam thảo, Sinh khương, Đại táo để bổ Tỳ Vị hư. Tỳ Vị hàn thì trung tiêu hàn, không hoá được thuỷ, thuỷ ngưng lại ở trường vị, cho nên biếng ăn, không khát, đại tiểu tiện thất thường. Dùng Khương, Phụ, Thảo quả để ôn Tỳ Vị, lại thêm Đại phúc, Phục linh, Hậu phác, Mộc hương, Mộc qua làm tá để thông thuỷ lợi khí. Vì khí là mẹ của thuỷ, thổ phòng giữ thuỷ, khí hành thì thuỷ hành, thổ thực thì trị thuỷ, cho nên gọi là ‘Thực Tỳ’ vậy. Nhưng bài này sức thông thuỷ lợi khí có thừa, chứng âm thuỷ hàn nhưng mà khí không hư thì nên dùng. Nếu khi yếu tiếng nói nhỏ thì phải lý trung, thêm Phụ tử, bội Phục linh làm quân, ôn bổ nguyên khí để hành thuỷ là đích đáng nhất (Sán bổ danh y phương luận)
Nguồn: L/y Hoàng Duy Tân
Xem thêm: