Bài thuốc Điều vị thừa khí thang – Xuất xứ Thương hàn luận – Tác dụng: Thông tiện, nhuyễn kiên, hòa Vị tiết nhiệt.
1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị
| Đại hoàng (bỏ vỏ, tẩy rượu) 8-16g | Mang tiêu 8-16g |
| Chích cam thảo 4-8g |
Cách dùng: Sắc Đại hoàng và Chích thảo trước, lọc bỏ bã, cho Mang tiêu vào, lại sắc nhỏ lửa cho sôi, uống ấm ít một.
Tác dụng: Thông tiện, nhuyễn kiên, hòa Vị tiết nhiệt.
Chủ trị: Trị chứng Dương minh, sốt, miệng khát, táo bón, bụng đầy, ấn vào đau, rêu lưỡi vàng, mạch Hoạt Sác.
4. Trích dẫn y văn
> ‘Điểu vị thừa khí thang’ là bài thuốc công hạ từ từ. Trị các chứng mình nóng đổ mồ hôi, không sợ lạnh, nói lảm nhảm, giống như hai bài ‘Đại, Tiểu thừa khí’, nhưng không thấy có hiện tượng bí đầy, chỉ thấy táo thực không đại tiện được, vì vậy bỏ Chỉ thực, Hậu phác, vì sợ làm thương tổn dương khí ở thượng tiêu. Vì triệu chứng tương đối nhẹ, không cần phải công hạ mạnh, cho nên thêm Chích cam thảo để hoãn hoà tính thuốc, hơn nữa dùng tính vị cam ôn của Cam thảo để giữ gìn vị khí không bị thương tổn. Do đó gọi là ‘Điều vị thừa khí thang’. Các triệu chứng táo thực ở trung tiêu, cho uống bài thuốc này, hiệu quả đều rất tốt (Thang đầu ca quát).
> ‘Điều vị thừa khí thang’ dùng Đại hoàng, Mang tiêu mà không dùng Chỉ thực, Hậu phác, có thể thấy chứng chủ trị của bài này là táo nhiệt kết ở trong; đồng thời phối hợp với Cam thảo là để điều hoà trung vị, cho nên hạ mà không hại đến chính khí, cho nên tên bài thuốc gọi là ‘Điều vị’. Theo tác dụng của bài này mà nói, so với ‘Đại, Tiểu thừa khí thang’ thì bình hoà hơn, thích hợp với những Dương minh phủ thực mà nhẹ hơn. Ngoài ra đối với các chứng phát ban, miệng, răng họng đau, lưỡi lở loét, do trường vị có táo nhiệt gây ra, cũng có thể dùng bài này. Vì thế, sách ‘Khẩu xỉ loại yếu’ dùng bài này để trị họng sưng đau, miệng lưỡi đỏ. Sách ‘Đan khê tâm pháp’ dùng bài này làm thành thuốc hoàn gọi là ‘Phá quan đơn’ trị các chứng lở loét, sưng đau do phong nhiệt. Bài Thừa khí thang’ nói trên, thuốc chỉ có 5 vị nhưng về thành phần, liều lượng và cách sắc thuốc của mỗi bài đểu có khác nhau, công dụng của những bài thuốc đó cũng có sự khác biệt về số lượng vị thuốc nhiều hay ít, hoãn hay cấp. Khi dùng cần phân biệt tỉ mỉ.
Nguồn: L/y Hoàng Duy Tân
Xem thêm: