Bài thuốc Bán hạ bạch truật thiên ma thang

Bài thuốc Bán hạ bạch truật thiên ma thang – Xuất xứ Y học tâm ngộ – Công dụng: Hoá đờm tức phong, kiện Tỳ khứ thấp.

1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị

Cách dùng: Cho thêm gừng tươi 2 lát, Táo 2 quả, sắc uống.

Tác dụng: Kiện Tỳ, táo thấp, hoá đờm, tức phong. 

Chủ trị: Trị đau đầu, chóng mặt, đờm nhiều, ngực đầy, rêu lưỡi trắng nhợt, mạch Huyền Hoạt, do phong đờm gây nên.

Kiêng kỵ: Những trường hợp đau đầu, chóng mặt do Can dương thịnh, âm hư không được dùng.

2. Phân tích bài thuốc – Ứng dụng lâm sàng

Phân tích bài thuốc

Bài này do bài ‘Nhị trần thang’ thêm Bạch truật, Thiên ma, thường dùng để trị chứng phong đờm, đau đầu, chóng mặt. Trong bài, Bán hạ, Thiên ma hoá đờm tức phong, trị đau đầu, chóng mặt là chủ dược; Bạch truật, Bạch linh kiện Tỳ trừ thấp để tiêu đờm; Quất hồng lý khí hoá đờm; Cam thảo, Sinh khương, Đại táo điều hoà Tỳ Vị.

Ứng dụng lâm sàng 

Thường dùng trị huyết áp cao, bệnh mạch vành, xuất huyết não, động kinh, đau nửa đầu, hysteria, hội chứng chóng mặt do tai trong (rối loạn tiền đình).

Cũng dùng trị lao màng não. Chóng mặt nhiều, thêm Cương tàm, Đởm nam tinh để tăng tác dụng tức phong.

Khí hư, thêm Đảng sâm, Hoàng kỳ để bổ khí.

3. Nghiên cứu lâm sàng Bán hạ bạch truật thiên ma thang

• Trị chóng mặt do tai trong (hội chứng Mê ni e): Trị 40 ca. Kết quả: Hết chóng mặt, nôn mửa 26, có chuyển biến tốt 13, không khỏi 1 (Tứ Xuyên trung y 5, 1988).

• Trị chóng mặt do tai trong (hội chứng Mê ni e): Sau khi uống 8 thang, chóng mặt đau đầu giảm nhiều, hết nôn mửa. uống liên tục 1 tháng, khỏi bệnh. Theo dõi 1 năm không thấy tái phát (Hồ Nam trung y tạp chí 5, 1 989).
• Trị chóng mặt do tai trong (hội chứng Mê ni e): Uống 3 thang, bớt chóng mặt, hết nôn mửa, uống thêm 5 thang, khỏi bệnh (Nam Kinh trung y học học báo 1, 1987).
• Trị cao huyết áp: Dùng bài này thêm Nam tinh, Hoàng cầm. Kết quả: Uống 10 thang, bớt váng đầu, uống 20 thang, huyết áp trở lại bình thường (Hồ Nam trung y học học báo 1, 1987).
• Trị nghẽn mạch máu não: uống 20 thang, hết đau đầu, bớt váng đầu, tay chân cử động tốt hơn. Uống 40 thang, có thể chống gậy đi lại được (Nam Kinh trung y học học báo 1, 1987).
• Trị đau nửa đầu: Dùng bài này hợp với bài ‘Ngô thù du thang’. Kết quả: Uống 5 thang hết buồn nôn, bớt đau đầu. Uống thêm 10thang, khỏi bệnh (Nam Kinh trung y học học báo 1, 1987).
• Trị lao màng não: Dùng bài này thêm Toàn yết, Địa long, Cương tằm, trị 7 ca. Thần trí mê man, đờm nhiều, thêm Xương bồ, Bối mẫu, Nam tinh. Toàn thân sốt, thêm Hoàng cầm. Co rút, thêm Hổ phách. Kết quả: Đều khỏi. Theo dõi 5 năm tình trạng tốt (Giang Tô y học tạp chí 5, 1980).
• Trị động mạch vành: Uống 20 thang, vùng trước tim giảm đau, nhịp tim bớt nhanh. Uống 20 thang, hết các triệu chứng. Cho uống tiếp để củng cố kết quả điều trị. Theo dõi hơn nửa năm không thấy tái phát (Thiểm Tây trung y 8, 1990).

4. Trích dẫn y văn

Sách ‘Tỳ vị luận” ghi: “Túc thái âm (tỳ) bị đờm quyết, đau đầu, không dùng Bán hạ thì không khỏi; đầu choáng váng, mắt hoa, nội phong bốc lên, không dùng Thiên ma thì không hết”. Chương ‘Huyễn vựng’ sách Y học tâm ngộ cũng ghi: “Có thấp đờm ủng tắt, sách xưa ghi là đầu choáng, mắt hoa, không có Thiên ma, Bán hạ không trừ được, là như vậy”. Đủ biết hai vị Bán hạ, Thiên ma, sở trường về trừ đờm, tức phong, cho nên trải qua mấy đời nay, các thầy thuốc thường dùng làm vị thuốc chủ yếu trị chứng

Nguồn: L/y Hoàn Duy Tân

Xem thêm:

• Bài thuốc Chỉ khái tán
• Bài thuốc Kiện Tỳ hoàn