Bài thuốc Tả quy hoàn

Bài thuốc Tả quy hoàn – Xuất xứ Cảnh Nhạc toàn thư – Tác dụng Tư âm bổ Thận, chấn tinh ích tủy.

1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị

Cách dùng: Lấy Thục địa nấu cho nhừ nát, giã thành cao, thêm bột thuốc vào làm thành viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi lần trước bữa ăn, uống 100 viên với nước đun sôi, hoặc nước muối nhạt. Hoặc luyện mật làm thành hoàn, mỗi lần dùng 4~8g, ngày 1-2 lần, uống với nước muối nhạt.

Tác dụng: Bổ Can Thận, ích tích huyết. 

Chủ trị: Trị bệnh lâu ngày, sau khi bệnh nặng, hoặc người lớn tuổi Can Thận tinh huyết hư tổn, thân thể gầy mòn, lưng gối đau mỏi, hoa mắt, di tinh.

2. Phân tích bài thuốc

Bài thuốc Tả quy hoàn từ ‘Lục vị địa hoàng hoàn’ bỏ ‘tam tả’, không dùng Đơn bì lương huyết, tả hoả và Phục linh, Trạch tả thẩm thấp lợi thuỷ mà dùng Thỏ ty tử, Câu kỷ tử để bổ ích Can Thận và Cao quy bản, Lộc giác giao để bổ nhanh cho tinh huyết; Ngưu tất làm mạnh gân cốt, vì vậy, bài này có tác dụng bổ ích Can Thận mạnh hơn bài ‘Lục vị địa hoàng hoàn’. ‘Lục vị địa hoàng hoàn’ lấy bổ Thận âm làm chính, có bố có tả, dùng trị âm hư nội nhiệt. Tả quy hoàn thuộc loại thuốc cam tráng thuỷ (dùng vị ngọt để làm mạnh thuỷ), bổ không tả, dùng trị chân âm bất túc, tinh tuỷ đều suy. 

Phân biệt với ‘Lục vị địa hoàng hoàn’, sách Y phương chính trị hối biên>cho rằng “Bài ‘Lục vị’ tráng thuỷ để chế hoả, ‘Tả quy’ nuôi âm để hàm dương, không phải là tráng thuỷ để ức chế dương’.

3. Nghiên cứu lâm sàng

+ Trị viêm Phế quản mạn, tràn khí màng phổi: Dùng bài này là chính. Có khạc ra nhiều đờm lẫn máu: thêm Bán hạ (chế gừng), Tô tử, Suyễn, khó thở nhiều, thêm Từ thạch, Ngũ vị tử. Tay chân phù, thêm Bạch truật, Phục linh (Trung y lịch đại danh phương tập thành).

+ Trị sa thận (Thận hạ thuỳ): Dùng bài này bỏ Lộc giác giao, Đương quy, thêm Hoàng kỳ, Thăng ma, trị 2 ca sa thận vừa và nặng. Trong đó, 1 ca kèm sa tử cung độ II, 1 ca kèm tiểu đường. Kết quả: Sau khi uống 30 ngày bớt đau lưng, 1 ca qua khám nghiệm thấy có chuyển biến tốt. 1 ca sau 2 tháng lượng đường trong máu đã trở lại bình thường (Chiết Giang trung y tạp chí 3, 1980).

+ Trị liệt cơ nặng: Dùng bài này thêm Hoàng kỳ, Đảng sâm, trị 51 ca yếu cơ do Tỳ Thận dương hư (chân tay lạnh, tiểu đường, lưng đau, khó nuốt, toàn thân mỏi mệt). Kết quả: Khỏi 5, đỡ 7, có chuyển biến 32, không khỏi 7 (Thượng Hải trung y dược tạp chí 12, 1987).

+ Trị hội chứng bệnh Durhing (Đô Hán Thị tổng hợp chửng): Trị 3 ca. Sau khi sinh bị bế kinh, lông rụng, vú và tử cung teo, giảm tình dục, phù thũng, gầy ốm, váng đầu, sợ lạnh. Kết quả: Trị 2 ca, khỏi 1 (Thượng Hải trung y dược tạp chí 3, 1981).

Dùng bài này hợp với ‘Tứ quân tử thang’ trị 1 ca đã 14 năm dùng thuốc loại Thyroxin (nội tiết tố tuyến giáp) nhưng không khỏi. Kết quả: Sau khi uống 12 thang, bệnh có chuyển biến tốt (Thượng Hải trung y dược tạp chí 3, 1981).

4. Trích dân y văn

> Các chứng tinh thuỷ kém ở trong, tân dịch khô cạn đều nên tráng thuỷ cho nhanh để bồi bổ cho khí nguyên âm ở thận bên tả, mà tinh huyết tự đầy đủ vậy, nên dùng bài này làm chủ (Thượng Hải phương tễ học).

> Bài này so với bài với bài ‘Lục vị địa hoàng hoàn’ có sự khác biệt: người xưa cho rằng bài ‘Lục vị’ có tác dụng tráng thuỷ để chế hoả còn bài Tả quy hoàn’ có tác dụng dưỡng âm, tiềm dương (380 Bài thuốc Đông y hiệu nghiệm).

Nguồn: L/y Hoàng Duy tân

Xem thêm:

• Bài thuốc Tả kim hoàn
• Bài thuốc Tứ quân tử thang