Vị trí huyệt Tỳ du 脾俞

Vị trí huyệt Tỳ du – Huyệt là điểm gặp nhau của đường ngang qua mỏm gai đốt sống lưng 11 và đường thẳng đứng ngoài Đốc Mạch 1,5 thốn, khi điểm huyệt có thể ngồi hoặc nằm sấp.

1. Đại cương

Tên Huyệt: Huyệt có tác dụng đưa kinh khí vào (du) tạng Tỳ, vì vậy gọi là Tỳ Du.

Xuất Xứ : Thiên ‘Bối Du ‘ (LKhu.51)

Đặc Tính:

+ Huyệt thứ 20 của kinh Bàng Quang.

+ Huyệt Bối Du của kinh Túc Thái Âm Tỳ.

+ Thuộc nhóm huyệt tán khí Dương của Ngũ Tạng (TVấn.32 và LKhu.51).

2. Vị trí huyệt Tỳ du

Xưa: Hai bên sống lưng, dưới gai sau đốt sống thứ 11 ngang huyệt Tích Trung ra 1,5 thốn

Nay: Huyệt là điểm gặp nhau của đường ngang qua mỏm gai đốt sống lưng 11 và đường thẳng đứng ngoài Đốc Mạch 1,5 thốn, khi điểm huyệt có thể ngồi hoặc nằm sấp

Giải Phẫu : Dưới da là cân ngực-thắt lưng của cơ lưng to, cơ răng bé sau-dưới, cơ lưng dài, cơ bán gai của ngực, cơ ngang gai, cơ ngang sườn, tuyến thượng thận.

Thần kinh vận động cơ là nhánh đám rối cánh tay, nhánh dây thần kinh gian sườn 11 và nhánh của dây sống lưng 11.

Da vùng huyệt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh D11.Tác Dụng: Trợ vận hóa, điều Tỳ khí, trừ Thuỷ thấp.

3. Tác dụng chủ trị và phối hợp huyệt

Chủ Trị: Trị dạ dày viêm loét, dạ dầy đau, tiêu chảy mạn tính, gan viêm, sốt sét, bệnh xuất huyết mạn tính, phong ngứa, cơ bụng liệt.

Phối Huyệt :

1. Phối Vị (Trung) Quản (Nh.12) trị da vàng, hoàng đản (Thiên Kim Phương).
2. Phối Đại Trường Du (Bq.25) trị ăn nhiều mà vẫn gầy (Tư Sinh Kinh).
3. Phối Ẩn Bạch (Ty.1) + Can Du (Bq.18) + Thượng Quản (Nh.13) trị thổ huyết, chảy máu cam (Châm Cứu Tụ Anh).
4. Phối Chiếu Hải (Th.6) + Liệt Khuyết (P.7) + Quan Xung (Ttu.1) + Trung Quản (Nh.12) trị tiêu khát (Châm Cứu Đại Toàn)
5. Phối Vị Du trị ăn nhiều mà vẫn gầy, bịnh ở trung tiêu, tiêu hóa kém

6. Phối Hội Dương (Bq.35) trị tả lỵ lâu ngày , Tỳ Thận đều hư (Châm Cứu Đại Thành)
7. Phối Can Du (Bq.18) + Thượng Quản (Nh.13) trị nôn ra máu, mũi chảy máu (Châm Cứu Đại Thành).
8. Phối Bàng Quang Du (Bq.28) trị ăn kém tiêu do Tỳ hư (Bách Chứng Phú).
9. Phối Thính Cung (Ttr.19) trị dưới tim lạnh (Bách Chứng Phú).
10. Phối Cách Du (Bq.17) + Gian Sử (Tb.5) + Hành Gian (C.2) + Phục Lưu (Th.7)+ Thận Du (Bq.23) + Túc Tam Lý (Vi.36) trị huyết cổ (Loại Kinh Đồ Dực).

11. Phối cứu Can Du (Bq.18) + Thủy Phân (Nh.9) trị thủy thũng (Cảnh-Nhạc Toàn Thư).
12. Phối Chí Dương (Đc.10) + Công Tôn (Ty.4) + Vị Du (Bq.21) trị hoàng đản (Thần Cứu Kinh Luân).
13. Phối Bá Hội (Đc.20) + Thận Du (Bq.23) trị tiêu chảy lâu ngày gây ra hoạt thoát (Thần Cứu Kinh Luân).
14. Phối Khí Hải (Nh.6) + Lương Môn (Vi.21) + Thiên Xu (Vi.25) + Thận Du (Bq.23) + Vị Du (Bq.21) trị khí tích (Thần Cứu Kinh Luân).
15. Phối Ngư Tế (P.10) trị bụng đau không ăn (Thần Cứu Kinh Luân).
16. Phối Âm Lăng Tuyền (Ty.9) trị Tỳ đản, miệng ngọt (Châm Cứu Phùng Nguyên).
17. Phối Khí Hải (Nh.6) + Tam Âm Giao (Ty.6) + Thận Du (Bq.23) + Thuỷ Phân (Nh.9) + Túc Tam Lý (Vi.36) + Uỷ Dương (Bq.39) trị phù thũng do hư (Trung Quốc Châm Cứu Học Khái Yếu).
18. Phối Nội Quan (Tb.6) + Tam Âm Giao (Ty.6) + Trung Quản (Nh.12) + Túc Tam Lý (Vi.36) + Vị Du (Bq.21) trị phản vị [ăn vào lại nôn ra ] (+ Công Tôn)
19. Phối Thần Môn, Tâm Du, Tam Âm Giao trị mất ngủ
20. Phối Chương Môn (C.13) + Ốc Ế (Vi.15) trị nuốt chua (Châm Cứu Học Thượng Hải).
21. Phối Dương Lăng Tuyền (Đ.34) + Thân Mạch (Bq.62) + Thượng Quản (Nh.13) trị dạ dày xuất huyết (Châm Cứu Học Thượng Hải).
22. Phối Cách Du (Bq.17) + Tuy Du + Thận Du (Bq.23) + Tỳ Nhiệt Huyệt trị tiểu đường, + Túc Tam Lý, Tam Âm Giao
23. Phối Đại Chùy (Đc.14) + Túc Tam Lý (Vi.36) + cứu Tam Âm Giao (Ty.6) trị chứng bạch tế bào giảm (Châm Cứu Học Thượng Hải).
24. Phối Đại Trường Du (Bq.25) + Thiên Xu (Vi.25) + Thượng Quản (Nh.13) + Trung Quản (Nh.12) + Túc Tam Lý (Vi.36) + Vị Du (Bq.21) trị san tiết (Trung Hoa Châm Cứu Học).
25. Phối Chương Môn (C.13) + Thiên Xu (Vi.25) + Trung Quản (Nh.12) + Túc Tam Lý (Vi.36) trị tiêu chảy mạn (Tứ Bản Giáo Tài Châm Cứu Học).

Châm Cứu: Châm xiên về cột sống 0,5- 0,8 thốn – Cứu 5-7 tráng – Ôn cứu 10 – 20 phút.

Ghi Chú : Không châm sâu quá vì có thể đụng gan và thận. Tham Khảo :

( “Thiên ‘Thông Bình Hư Thực Luận’ ghi : “Bịnh hoắc loạn thích huyệt Du bàng (Thận Du , Chí Thất) 5 lần, thích túc Dương minh thượng bàng (Vị Du (Bq.21) 3 lần” (TVấn 28, 54).

( Thiên ‘Thích Cấm Luận’ (TVấn.52) ghi: Nếu châm Tỳ Du bừa bãi, gây tổn thương Tỳ, sẽ chết trong 10 ngày. Lúc mới phát động gây chứng nuốt nước miếng không ngừng.

( “Hoàng đản hay ngáp, hông sườn tức, muốn nôn : Tỳ Du chủ trị ” (Giáp Ất Kinh).

Xem thêm:

• Vị trí huyệt Vị du 胃俞
• Vị trí huyệt Ý xá 意舍
• Vị trí huyệt Đởm du 胆俞