Bài thuốc Ngũ nhân hoàn – Xuất xứ Thế y đắc hiệu phương – Chủ trị: Trị táo bón ở người lớn tuổi, sản phụ sau khi đẻ.
Mục Lục
– Bài thuốc Ngũ nhân hoàn
1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị
| Đào nhân 20g | Hạnh nhân 4g |
| Bá tử nhân đều 12g | Tùng tử nhân 4g |
| Ức lý nhân 4g | Trần bì 8- 12g |
Cách dùng: Tán bột, trộn với Mật làm hoàn. Mỗi lần uống 4-8g.
Tác dụng : Nhuận trường thông tiện.
Chủ trị: Trị táo bón ở người lớn tuổi, sản phụ sau khi đẻ.
2. Phân tích bài thuốc – Ứng dụng lâm sàng
Phân tích bài thuốc
Bài này cần dùng loại nhân hạt, để làm thuốc hoàn, nhuận trường đế thông đại tiện. Thường dùng trị chứng đại tiện bí vì tấn dịch khô, ruột bị táo. Năm thứ hạt ấy đều có chất dầu, mục đích để nhuận trường, thông đại tiện mà không hại đến tân dịch; thêm Trần bì để điều lý phần khí. Luyện với mật làm viên giúp nhuận hạ dễ hơn.
Ứng dụng làm sàng: Hiện nay dùng trị chứng táo bón do thói quen, người mới khỏi bệnh lâu ngày, những người lớn tuổi, phụ nữ sau khi sinh, do tân dịch bất túc, suy yếu gây nên.
3. Trích dẫn y văn
> Chứng đại tiện bí vì tân (dịch) khô, ruột ráo, hoặc người già, sản hậu huyết bị hư, nói chung, dùng thuốc mạnh để công trục được, sợ hại đến tân dịch, nếu đại tiện tạm thông được, cũng thường bí trở lại, thậm chí gây nhiều biến chứng khác, bài này rất thích hợp đối với chứng đại tiện bí vì tân dịch không đủ gây nên. Tuy nhiên, trong bài có Đào nhân hay khứ ứ thông kinh, Úc lý nhân có tác dụng thông đại tiện hơi mạnh, cho nên đàn bà có thai cần thận trọng khi dừng (Thượng Hải phương tễ học).
> Còn có bài ‘Ngũ nhân thang’ tức là bài này bỏ Trần bì là vị thơm ráo, Tùng tử nhân là vị nhờn béo, Đào nhân là vị thông ứ, mà thay bằng Qua lâu nhân, Ma nhân; đồng thời đổi thuốc hoàn thành thuốc thang. Qua lâu nhân, Ma nhân đều là thuốc chuyên nhuận trường thông đại tiện, dùng trong bài thuốc này thì sức nhuận hạ mạnh hơn, công hiệu cũng nhanh hơn. Hai bài thuốc nêu trên, ý nghĩa giống nhau, nhưng thuốc thang, thuốc hoàn nặng nhẹ đều có chỗ thích nghi, trên lâm sàng cần linh hoạt để vận dụng (Thượng hải phương tễ học).
– Bài thuốc Nhuận trường hoàn – Xuất xứ Tỳ vị luận
| Đại hoàng 20g | Khương hoạt 20g |
| Quy vĩ 20g | Đào nhân (bỏ vỏ và đầu nhọn) 40g |
| Ma nhân ( bỏ vỏ) 40g |
Cách dùng: Trừ Ma nhân nghiền nhuyễn nát ra, các vị khác đều giả nhỏ, luyện với mật làm viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi 1ần uống 50 viên, uống lúc đổi với nước nóng.
Tác dụng: Trị chứng vì ăn uống nhọc mệt, đại tiện bí sáp, hoặc khô ráo, bí kết không thông, không muốn ăn, và phong kết, huyết kết.
Nguồn: L/y Hoàng Duy Tân
Xem thêm: