Bài thuốc Hòe hoa tán – Xuất xứ Bản sự phương – Tác dụng Thanh trường chỉ huyết, sơ phong hành khí.
Mục Lục
1. Thành phần bài thuốc – Tác dụng chủ trị
| Hoè hoa sao (quân) 12g | Thẩn Trắc bá diệp (sao) (thần) 12g |
| Kinh giới tuệ (sao đen) (tá) 12g | Chỉ xác sao (tá) 12g |
Cách dùng: Tán bột, mỗi lần uống 8g với nước sôi nguội hoặc nước cơm. Có thể dùng làm thuốc thang, tùy bệnh tình gia giảm kết hợp với các vị thuốc khác.
Tác dụng : Thanh trưởng, chỉ huyết, sơ phong, hành khí.
Chủ trị: Trị chứng trường phong tạng độc (đại tiện ra máu đỏ, đen) do phong nhiệt hoặc thấp nhiệt ứ trệ tại huyết phần của trường vị gây nên.
2. Phân tích bài thuốc – Ứng dụng lâm sàng
Phân tích bài thuốc
Trong bài thuốc Hòe hoa tán; Hoa hòe thanh thấp nhiệt, lương huyết, chỉ huyết là chủ dược; Trắc bá diệp lương huyết, chỉ huyết; Kinh giới huệ lý huyết, sơ phong; Chỉ xác hành khí để thông lợi đại trường. Bài này trong nguyên gốc chủ trị chứng trường phong tạng độc. Người xưa cho rằng đại tiện ra máu, ra máu tươi là trường phong, ra máu tím đen là tạng độc. Nhưng xét đến nguyên nhân, là do phong nhiệt hoặc thấp độc ủng át phần huyết của trường vị, huyết thấm ra ruột mà sinh ra, cho nên dùng bài này thanh nhiệt ở ruột, lương huyết sơ phong, để thanh nhiệt ở gốc. Phong nhiệt thấp độc đã thanh thì đại tiện ra máu sẽ hết.
Nếu đại tiện ra máu đã lâu ngày, triệu chứng thấy khí hư hoặc âm hư, thì nên tìm cách trị khác, bài này không dùng được.
Ứng dụng lâm sàng
Bài thuốc này trên lâm sàng thường trị chứng đại tiện phân đen hoặc có máu cục thâm đen.
+ Nhiệt thịnh, thêm Hoàng bá, Hoàng liên để thanh lợi nhiệt.
+ Ra máu nhiều, thêm Địa du, Hạn liên thảo, bớt Kinh giới.
+ Khí hư hoặc huyết hư, cần thêm thuốc bổ khí bổ huyết.
3. Trích dẫn y văn
> Trương Bỉnh Thành nói: “Chứng trường phong, đại tiện ra huyết đỏ tươi, bắn ra tung toé theo phân”. Hoặc do phong tà xâm nhập vào ruột, hoặc hoả ngấm vào làm Phế táo, đến nỗi nung đốt âm lạc, cho nên huyết bị bức vào ruột mà bắn ra tung toé như vậy. Chửng tạng độc, đại tiện ra máu ứ, máu tím bầm, nhỏ từng giọt, không kể ra trước phân hay sau phân đều như thế, đều đo thấp nhiệt uất kết, hoặc khí âm độc lâu ngày tạo thành làm cho máu bình thường bị tà ngăn trở tan vỡ mà ra, thấm vào trong ruột mà xuống. Nhưng máu của hai chứng ấy với máu của trĩ dò đều khác nhau.
Máu của trường phong tạng độc là từ trong ruột mà ra, máu của trĩ dò là ra từ lỗ dò ở hậu môn. Cách trị cũng có khác nhau. Hoè hoa bẩm thụ tính chí âm của trời đất, sơ thông Can khí tà nhiệt, hay làm mát đại trường. Trắc bá diệp sinh ra hướng về phía tây, bẩm thụ khí kim, đoài (tây), đắng hàn, mùi thơm, hay vào phần huyết, dưỡng âm, ráo thấp, rất mát phần huyết. Kinh giới tán ứ, trừ phong. Chỉ xác thông trường lợi khí. Chỗ mà các vị vào tới đểu là tương phản, vì vậy các bệnh trường phong tạng độc đều có thể trị dược (Thành phương tiện độc).
> Trong sách ‘Tố Sinh Phương có bài ‘Gia giảm tứ vật thang’, tức bài Tứ vật thang’ bỏ Thược dược, dùng chung với bài này, trị chứng trường phong, đại tiện ra máu không cảm (Thượng Hải phương tễ học).
Nguồn: L/y Hoàng Duy tân
Xem thêm: