Chứng hay lo nghĩ là chỉ chứng trạng chưa gặp phải việc lo lắng mà lại lo nghĩ thường xuyên, u uất không giảm, buồn bã không vui.
Mục Lục
1. Khái niệm chứng hay lo nghĩ
Chứng hay lo nghĩ là chỉ chứng trạng chưa gặp phải việc lo lắng mà lại lo nghĩ thường xuyên, u uất không giảm, buồn bã không vui.
2. Phân biệt chứng thường gặp
| Nguyên nhân | Chứng |
| – Chứng do Tâm Tỳ khí kết | Tâm lý không thoải mái, suốt ngày lo nghĩ, vị quản trướng đầy không thiết ăn uống, khó ngủ ban đêm, rêu lưỡi trắng, chất tối, mạch huyền. |
| – Chứng do Phế khí bất túc | Ngực khó chịu, đoản hơi, tinh thần mệt mỏi, lo nghĩ ít nói, lưỡi nhạt rêu mỏng, mạch nhược. |
3. Phân tích chứng trạng
– Chứng do Tan Tỳ khí kết:
Phần nhiều do lao tâm suy nghĩ quá độ hoặc tinh thần kích thích, tâm tình không thoải mái; hoặc có những việc khó khăn. Suốt ngày tư lự lo nghĩ, dẫn đến khí trệ không thông.
Linh khu: “..Ưu sầu là do khí bế tắc không thông”. Tố vấn – Tỳ vị luận: Dâm khí ưu tư, Tý tụ ở Tâm”. Phổ tế phương cho rằng: “Lo nhiêu thì khí kết”.
Yếu điểm biện chứng là: hay lo nghĩ kiêm các chứng khí cơ không lợi gây ngực bụng nghẽn đây. Tỳ không kiện vận nên không thiết ăn uống, nặng thì mất cảm giác no đói. Lại vì tư lự quá độ dẫn đến ít ngủ.
Tạp bệnh nguyên lưu tê chúc: “Tư là bệnh của Tâm với Tỳ… hoặc có khi lao tâm tư lự tổn thương tinh thần tin dẫn đến đầu choáng mắt hoa. Tâm hư đoản hơi, hồi hộp phiền nhiệt. Có khi tư lự hại Tâm đến nỗi tâm thân bất túc nên không ngủ được… có khi lo tư lự hại Tâm Tỳ dẫn đến đãng trí hay quên, nói năng lộn xộn… Pháp trị: bổ ích Tâm Tỳ, Phương trị: Quy Tỳ thang gia Uất kim, Hương phụ.
– Chứng do Phế khí bất túc:
Do thể trạng vốn hư yếu sinh hóa bất túc hay buồn thương quá độ. Buồn thì khí tiêu, đến nỗi Phế khí bất túc. Phế chủ khí, Phế khí bất túc, mất chức năng tuyên thông, khí cơ càng dễ bị uất trệ.
Yếu điểm biện chứng là: ưu tư rầu rĩ, ngực khó chịu đảon hơi, tinh thần mệt mỏi, mạch nhược, lưỡi nhạt, hoặc tiếng ho thấp khẽ. Pháp trị: Bổ ích Phế khí, Phương dùng: Bổ Phế thang gia Bạch truật. Trần bì.
Trên lâm sàng chứng lay lo nghĩ phần nhiều do nhân tố tinh thần gây bệnh. Biện chứng luận trị là trọng yếu nhưng cũng phải kết hợp với biện pháp tinh thần.
4. Trích dẫn y văn
– Có khi tư lự là bến động, bệnh thuộc hư Đan Khê tâm pháp).
– Linh khu nói “Chí của Phế là ưu”, lại nói “Ưu thì khí chìm xuống”. Linh khu lại nói: “U sầu không giải thì hại ý, ý là cái thân của Tỳ”. Lại nói “Ưu thì ghẽn tắc không thông, khí mạch đoạn tuyệt làm cho trên dưới không thông (Tạp bệnh nguyên lưu tê chúc).
5. Bản tóm tắt chứng hay lo nghĩ
| Nguyên nhân | Yếu điểm biện chứng | Bài thuốc |
| – Chứng do Tâm Tỳ khí kết | Hay lo nghĩ + chứng khí cơ không lợi ( ngực bụng nghẽn đây. Không thiết ăn uống, nặng thì mất cảm giác no đói. Ít ngủ. | Quy Tỳ thang gia Uất kim, Hương phụ |
| – Chứng do Phế khí bất túc | Ưu tư rầu rĩ + phế khí hư ( đoản hơi, tinh thần mệt mỏi, mạch nhược, lưỡi nhạt, hoặc tiếng ho thấp khẽ). | Bổ Phế thang gia Bạch truật. Trần bì. |
Hạ Chí Quang
Chẩn đoán phân biệt chứng trạng
Xem thêm:
- Chứng ra mồ hôi tay chân
- Chứng Cơ mặt co giật
- Chứng hoàng hãn (ra mồ hôi sắc vàng)
- Chứng Cơ mặt co giật