Chứng Không có mồ hôi

Chứng không có mồ hôi là chỉ chứng đang ra mồ hôi mà mồ hôi không ra. Mạch yếu tinh vi luận … Tố Vấn có nói “Dương khí hữu dư thì mình nóng không mồ hôi… Âm dương hữu dư thì không mồ hôi mà hàn”.

1. Khái niệm không có mồ hôi

Chứng không có mồ hôi là chỉ chứng đang ra mồ hôi mà mồ hôi không ra. Mạch yếu tinh vi luận … Tố Vấn có nói “Dương khí hữu dư thì mình nóng không mồ hôi… Âm dương hữu dư thì không mồ hôi mà hàn”.

Đại khái là người bình thường trong mùa Xuân-Hạ dương khí sơ tiết, khí huyết có xu hướng đạt ra biểu cho nên ra mồ hôi. Mùa Thu, Đông dương khí ẩn náu, khí huyết có xu hướng vào trong cho nên ít hoặc không ra mồ hôi; đó là tình thế tự nhiên. Nếu như ngoại tà xâm nhập cơ biểu,  tấu lý đóng mở mất chức năng thì nên ra mồ hôi mà mồ hôi không ra đó là trạng thái mắc bệnh. Mục này thảo luận loại hình nói sau.

2. Phân biệt chứng thường gặp

3. Phân tích chứng trạng

– Chứng không mồ hôi do phong hàn biểu thực:

Nguyên nhân do phong hàn gây nên. Hàn tà xâm nhập bó ở cơ biểu, hàn là âm tà tính ngưng tụ bít lại, tổn thương dương, vì dương bị uất cho nên toàn thân không mồ hôi. Thương hàn minh lý luận có viết: “Hàn tà trúng kinh, tấu lý đóng kín tân dịch thấm vào trong thì không có mồ hôi…”. 

Yếu điểm biện chứng là: ngoài chứng không có mồ hôi còn có cả chứng của phong hàn bó ở biểu. Lâm sàng là các chứng ố hàn phát nhiệt, đau đầu mình, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù khẩn. Pháp trị tân ôn giải biểu dùng phương Ma hoàng thang.

– Chứng không mồ hôi do biểu hàn lý nhiệt 

Nguyên nhân do chứng ngoài hàn lý nhiệt. Nhiệt thịnh hoặc Phế nhiệt nung nấu ở trong lại cảm nhiễm phong hàn ở ngoài. Nội nhiệt bị ngoại hàn lấn át hình thành chứng ngoại hàn lý nhiệt còn gọi là “Hàn bao hỏa”. Tăng đính thông tục – thương hàn luận có viết “Trường hợp Ôn bệnh phục Thử sắp phát lại gặp phong hàn bó buộc. Đó là ngoại hàn bó nội nhiệt có tên là “Khách hàn bao hỏa”. 

Cũng có trường hợp biểu tà Thương hàn  chưa giải mà có xu thế vào lý hóa nhiệt. Mục Biện Thái dương bệnh mạch chứng tính trị – Thương hàn luận có viết: “Thái dương trúng phong, mạch Phù Khẩn phát nhiệt ố hàn đau thân mình không ra mồ hôi mà phiên táo…”. 

Yếu điểm biện chứng là ngoài chứng phong hàn ở biểu còn kiêm cả các chứng trạng của lý nhiệt như: thân thể phiền muộn; miệng khát họng đau; rêu lưỡi vàng mỏng… Pháp  trị Sơ tán phong hàn thanh lý nhiệt. Phương dùng Thông sị cát cánh thang. Thiên nặng về phong hàn có thể dùng Đại thanh long thang.

– Chứng không mồ hôi do hàn thấp bó ở biểu

Nguyên nhân do khi đang có mồ hôi lại hóng gió; hoặc ở lâu nơi ẩm ướt quá lạnh; hoặc nhiễm phải khí sương móc; dẫn đến hàn thấp uất lại ở cơ biểu. Hàn chủ co rút, thấp chủ dính trệ, làm dương khí bị uất, tấu lý vít tắc cho nên không ra được mồ hôi. 

Chất tháp yết bệnh mạch chứng – Kim quỹ yếu lược có viết: “Người bệnh đau toàn thân, phát nhiệt về chiều nặng hơn gọi là phong thấp. Tổn thương bệnh này là do ra mồ hôi lại hóng gió hoặc tổn thương do nhiễm lạnh gây nên”. 

Yếu điểm biện chứng là: không mồ hôi lại kiêm các chứng trạng hàn thấp uất ở biểu như: đầu trướng như bị bọc; chân tay thân mình nặng nề; sợ lạnh phát sốt; về chiều nặng hơn.

Pháp trị tán hàn khư thấp làm cơ bản. Phương trị “Ma hoàng hạnh nhân ý dĩ cam thảo thang. Khương hoạt thắng thấp thang”.

Chứng không mồ hôi có cả biểu chứng, lý chứng đều xuất hiện cần phải phân tích rõ hàn nhiệt hư thực. Không được lăm le chỉ phát hãn đến nỗi chính khí tiết ra bừa bãi phạm vào điều “đã hư càng thêm hư” thì rất sai lầm.

4. Trích dẫn y văn

– Lý do không ra mồ hôi có một số loại như thương hàn ở biểu tà khí ở lý, hoặc thủy âm chứa ở trong với chứng song dương bị hư kéo dài, đều làm cho không ra mồ hôi. Thương hàn không ra mồ hôi là do tấu lý quá bít kín. Trúng phong ở vệ thì tấu lý mở mà tự ra mồ hôi. Hàn tà trúng Vinh thì không mồ hôi là vì tấu lý bị vít. Sách kinh điển nói “Thái dương bệnh ố phong không mồ hôi mà suyễn, mạch Phù Khẩn, không mồ hôi mà phát nhiệt và không ra mồ hôi mà phiền táo. Dương minh bệnh lại không mồ hôi mà tiểu tiện lợi, 2-3 ngày nôn mà khái; chân tay quyết; đầu đau; mũi khô cũng không ra mồ hôi; mạch Phù không mồ hôi mà suyễn, với chứng Cương kính không mồ hôi… những loại ấy đều là hàn tà ở biểu mà không có mồ hôi… 

Dương minh bệnh lại không mồ hôi, thân thể như bị sâu bò. Đó là hư lâu ngày nên như thế, đều thuộc loại dương thực và không ra mồ hôi. Gặp những tình huống đó theo lý là bình thường sao lại cho là lạ? (Thương hàn minh lý luận – Quyển 1).

– Người xưa có thuyết: Huyết bị đoạt thì không mô hôi, bây giờ Dịch bị đoạt không ra mồ hôi. Huyết với dịch tuy khác nhau nhưng sự khô ráo chỉ là một (Ôn dịch luận).

5. Bảng tóm tắt chứng không có mồ hôi

Trương Vinh Xuyên

Chẩn đoán phân biệt chứng trạng

Xem thêm:

• Chứng Hàn nhiệt vãng lai
• Phương pháp luyện khí của Thái Thượng Lão Quân