Kinh túc dương minh Vị (ST Meridian)

1. Tổng quan & Quan hệ Tạng Phủ

Đặc điểm chung

Mối quan hệ với các Tạng/Phủ khác

2. Đường đi và Phân nhánh

2.1 Kinh Chính

• Khởi đầu: Cạnh cánh mũi (từ huyệt Nghênh Hương – Đtr).
• Đầu mặt: Đi lên, giao ở hõm góc trong mắt (huyệt Tinh Minh – Bq), vòng xuống dưới theo đường ngoài mũi vào hàm trên, quanh ra môi miệng. Giao chéo nhau tại môi trên với Đốc Mạch (huyệt Nhân Trung), vòng môi dưới giao với Nhâm Mạch (huyệt Thừa Tương). Dọc theo hàm dưới ra sau đến góc hàm dưới, vòng lên trước tai qua Thượng Quan (Đởm), theo bờ trước tóc mai giao với kinh Đởm, lên trên bờ góc trán rồi theo chân tóc ra gặp Đốc Mạch (huyệt Thần Đình).
• Thân: Từ huyệt Đại Nghênh đi xuống dọc theo thanh quản vào hố trên đòn, tại đây phân 2 nhánh:
  • Nhánh trong: Qua cơ hoành, liên lạc với Tỳ và Vị.
  • Nhánh ngoài: Thẳng qua đầu ngực, đi song song với Nhâm Mạch, đến vùng bẹn.
• Chân: Từ môn vị dạ dày có nhánh đi xuống bụng dưới hợp với Kinh chính ở bẹn. Cùng đi theo cơ thẳng trước ở đùi xuống gối, dọc theo phía ngoài xương chầy, đến cổ chân, mu bàn chân, kết ở bờ ngoài góc móng ngón chân thứ hai.
• Nhánh phụ:
  • Từ huyệt Túc Tam Lý đi ngoài đường Kinh chính xuống tận ngón chân giữa.
  • Từ mu bàn chân (huyệt Xung Dương) vào đầu ngón chân cái để tiếp nối với kinh Túc Thái Âm Tỳ.

2.2 Kinh Biệt

Khởi từ huyệt Khí Xung (vùng bẹn), cùng với kinh Tỳ đi theo vào vùng bụng để liên lạc với Vị, Tỳ, thông lên Tâm, dọc theo cổ họng, ra miệng lên đến chỗ lõm gốc mũi, vào góc trong của mắt ở huyệt Tinh Minh (Bq).

2.3 Lạc Dọc

Khởi từ huyệt Lạc – Phong Long, đi dọc theo phía trước ngoài cẳng chân, lên trên thân thể theo Kinh chính lên đầu, đến huyệt Bá Hội (Đc), rồi vòng xuống mặt, đi sâu vào họng.

2.4 Lạc Ngang

Khởi từ huyệt Lạc – Phong Long, vòng ngang đầu xương chầy để đến kinh Tỳ ở huyệt Nguyên là Thái Bạch.

2.5 Kinh Cân

• Khởi đầu: Góc ngoài ngón chân thứ 2, 3, 4 đi đến cổ chân phân thành 2 nhánh.
• Nhánh ngoài: Dọc theo phía ngoài cẳng chân, theo đùi đến mấu chuyển lớn xương đùi (huyệt Hoàn Khiêu – Đ.30), lên dọc theo cạnh trước ngoài ngực, trên sườn cụt, vào phần dưới ngực vòng qua lưng, kết ở cột sống từ đốt sống lưng 1 đến 9.
• Nhánh trong: Từ mu chân, chạy dọc theo bờ xương chày, đến trước hõm gối. Rẽ một nhánh phụ trở xuống phía ngoài bờ xương chầy, để gặp Kinh chính Đởm. Nhánh chính đi thẳng lên đùi, qua vùng Phục Thố, tới vùng bẹn, đến phía trước bụng hội với 3 kinh Cân Âm ở chân tại h. Khúc Cốt (Nh.2) và Trung Cực (Nh.3).
• Kết thúc: Nhánh này đi ngoài đường giữa, trên mặt bụng vách ngực trước, đến hõm trên xương đòn (huyệt Khuyết Bồn) thì kết lại và lên cổ, tới hàm dưới. Từ đó, chia 2 nhánh: một nhánh vào miệng và một nhánh đến xương gò má, mũi, chia thành nhiều mao quản tỏa quanh vùng mi dưới (rất quan trọng để trị các bệnh ở vùng mắt và bệnh mất ngủ).

《Linh khu – Kinh mạch》 chép:
“Kinh Túc Dương Minh Vị bắt đầu từ phần giao nhau của hai cánh mũi, bên cạnh nối với kinh Thái Dương ở mặt, đi xuống dọc theo hai bên mũi, vào trong hàm trên, vòng ra hai bên miệng, quanh môi, rồi xuống dưới giao với huyệt Thừa tương của Nhâm mạch. Sau đó đi ngược ra sau theo phần dưới của cằm, ra ở huyệt Đại nghênh, men theo góc hàm (huyệt Giáp xa), lên trước tai, qua huyệt Khách chủ nhân, men theo chân tóc, đến trán.

Một nhánh của nó, từ trước huyệt Đại nghênh đi thẳng xuống huyệt Nhân nghênh, dọc theo cổ họng, vào hố trên xương đòn (huyệt Khuyết bồn), xuyên qua cơ hoành, thuộc về vị, nối với tỳ.

Đường chính từ Khuyết bồn đi xuống theo cạnh trong của ngực, dọc hai bên rốn, vào vùng háng (khí nhai).

Một nhánh khác từ môn vị của dạ dày đi xuống trong bụng, đến khí nhai rồi hợp với đường chính, từ đó cùng đi xuống qua đùi trước (huyệt Bễ quan, Phục thố), đến giữa đầu gối, rồi xuống theo bờ ngoài ống chân, qua mu bàn chân, vào giữa ngón hai và ngón ba (huyệt Lệ đoài).

Một nhánh khác, cách dưới đầu gối 3 thốn (huyệt Túc tam lý), tách ra đi đến khoảng giữa ngón hai và ngón ba.
Lại có một nhánh từ mu bàn chân (huyệt Xung dương) đi đến bên trong ngón cái (huyệt Ẩn bạch), nơi đó kinh khí nối với kinh Túc Thái Âm Tỳ.”

3. Triệu chứng Rối loạn Kinh Vị

3.1 Triệu chứng Tạng Phủ và Bệnh lý chung

3.2 Triệu chứng theo Kinh Lạc

4. Điều trị Kinh Vị

4.1 Phương pháp theo Lý luận Ngũ Hành & Biện Chứng

4.2 Phối huyệt chi tiết

4. Các huyệt trên kinh Túc dương minh Vỵ

Xem thêm:

• Kinh Thủ thái âm Phế
• Kinh thủ dương minh Đại trường
• Kinh Túc thái âm Tỳ